Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Para basmak tarihin her döneminde liderlerin ve devletlerin otoritesini ilan etmek ve yaymak için kullandığı araçlardan birisi oldu. Tarihin çeşitli dönemlerinde farklı madenler kullanılarak yapılan para, altın, gümüş gibi madenlerin maliyetli olması ve taşınmasının daha kolay olması sebebiyle kağıt olarak basılmaya başladı. Türkiye’de ise ilk kâğıt paranın basılması 1840 yılında gerçekleşti. Sultan Abdülmecid döneminde basılan ve ‘Kaime-i nakdiye-i mutebereler’ yani bilinen adıyla kaimeler oldu. Kaimeler, özellikle kamu harcamalarının finanse edilmesi için tedavüle sokulmuş günümüzdeki bilinen banknotlara benzemeyen ve nakit yerine geçen paralardı.
Kullanılmaya başladığı ilk dönemde el işçiliği ile yapılan kaimeler hedeflendiği kadar yaygınlaşamamıştı. Ayrıca paranın el işçiliği ile yapılması sebebiyle sahte muadilleri ortaya çıkmış ve bu durum tedavüle sokulan ilk kaimelerin piyasadan toplatılmasına karar verildi. Kaimeler 1842 yılından itibaren yeniden düzenlendi ve matbaada basılmaya başlandı. Zaman içinde değerini kaybeden kaimeler 1862 yılında tedavülden kaldırıldı. 1856 yılında İngiliz sermayesi ile kurulan Bank-ı Osmani’nin 1863 yılında kendini feshetmesinin ardından, Osmanlı Devleti kağıt para ihracı imtiyazını basılan paranın 3’te 1’i Osmanlı kasasında olması şartıyla İngiliz ve Fransız ortaklığı ile kurulan Bank-ı Osman-i Şahane’ye verdi ve Türk topraklarında günümüzde kullanılan kağıt paraya benzer ilk para 1863 yılında basıldı. Osmanlı’da para basımı Cumhuriyet’in ilanına kadar çeşitli değişiklikler yapılarak devam etti.
YENİ DEVLET YENİ PARA
Cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından çiçeği burnunda Türkiye Cumhuriyeti, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 30 Aralık 1925 tarihinde 701 Sayılı kanunda yapılacak değişiklileri kabul etmesinin ardından yeni banknotların basılmasına karar verildi. Yaklaşık 9 ay süren çalışmaların ardından 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve bin liralık ilk banknotlar ortaya çıktı. Genç cumhuriyetin henüz kendi merkez bankası olmaması ve sahteciliğe karşı daha güvenli olacağı için tasarlanan paraları basması için Birleşik Krallık’ta bulunan Thomas de la Rue matbaası ile anlaşıldı. 1 Kasım 1928’de yapılan harf devriminin ardından yenilenen Türk lirası, aynı şirkete ait matbaalarda basılmaya devam etti.
BATAN GEMİNİN PARALARI
Alman orduları 1 Eylül 1939’da Polonya sınırını geçerek işgale başladığında uzun süredir artan gerilim yerini savaşa bırakmış, daha önce Avusturya’nın ilhakı ve Çekoslovakya’nın işgaline ses çıkarmayan İngiltere ve Fransa Almanya’ya savaş ilan etmişti. Tüm savaşları bitireceği iddia edilen Birinci Dünya Savaşı’nın üzerinden yaklaşık 20 yıl geçmiş, kan ve göz yaşı önce Avrupa’ya sonra Dünyanın geri kalanına yayılmıştı. Türkiye ise bu atmosferde kendini savaştan olabildiğince uzak tutmaya çalışıyor, çok ince bir ip üzerinde yürüyerek tarafsızlık politikasını korumaya çalışıyordu. Bununla birlikte her türlü duruma hazırlık yapan yöneticiler para arzının arttırılması gerektiğine karar verdi ve Thomas de la Rue matbaasında yeni paralar basılmaya başlandı. Bu matbaanın tercih edilmesindeki sebep, para kalıplarının matbaanın elinde hazır olduğu düşüncesiydi. Ancak ilerleyen süreçte yaşanacaklar beklenenden çok farklı olacaktı.
Pire Limanı Alman Hava Kuvvetleri’nin saldırısına uğradığında limanda bulunan gemilerden birisi de Yorkshire’dı. Bombaların hedefi olan gemi battığında liman çevresinde yaşayan halk neye uğradığını şaşırmıştı. Deniz yüzeyi 50 kuruşluk ve 100 liralık Türk Lirası ile kaplanmış ve liman halkı yağmaya başlamıştı. Pire Limanı çevresinde yaşayan birçok Yunan vatandaşı dakikalar içinde Türk lirası milyoneri olmuştu. Tam da bu sırada Londra’da bulunan Thomas de la Rue matbaası da vurulmuş ve burada gönderilmeye hazır Türk liraları da büyük ölçüde imha olmuştu. Şok edici haberler Ankara’ya ulaştığında başkent neye uğradığını şaşıracaktı. Kısa süreli şok geçiren Ankara’da olay öğrenildikten sonra Bakanlar Kurulu acil olarak toplandı ve bombardımana kurban giden paraların tedavüle sokulmamasına karar verildi. Batıktan çıkarılıp Yunan makamların eline geçebilen paralar Türk hükümetine teslim edildi ve kullanıma sokulmayan paralar imha edildi.
Zaman içinde Türk lirasının yurt dışında basılması kademeli olarak azalarak devam etti. 1979 yılından itibaren dolaşıma verilmeye başlanan Yedinci Emisyon Grubu banknotların tamamı Türkiye’de basıldı. Bu tarihten itibaren TL sadece Türkiye sınırları içinde bulunan matbaalarda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası idaresinde basıldı ve tedavüle sokuldu.
Mucize hayat başlıyor
SEYİRCİNİN TAKDİRİ SEKİZİNCİ FİLMİ ÇEKTİRDİ
Hızlıca İstanbul’un en iyi on mekanı arasına girdi : BEST LOUNGE THE BOSPHORUS
BERKAY’DAN HARBİYE’DE MÜZİK DOLU BİR GÖRSEL ŞÖLEN: “BU GECE BİTMESİN!”
13. Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülleri Sahiplerini Buldu Türk tiyatrosunun öncü isimlerinden Bedia Muvahhit’in anısını yaşatmak amacıyla düzenlenen Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülleri, 13. yılında da sanat dünyasını İzmir’de bir araya getirdi. Haldun Dormen Sahnesi’nde, İzmir’deki Sahne Tozu Tiyatrosunun ev sahipliğinde gerçekleşen ödül töreni, Türkiye’nin dört bir yanından gelen tiyatro sanatçıları ve sanatseverlerin katılımıyla adeta bir yıldızlar geçidine dönüştü. Törene katılan konuklar arasında törenin sanat danışmanı Haldun Dormen, onursal jüri başkanı Göksel Kortay, Sema Sarper, Mehmet Sarper, İzzet Günay, Serpil Günseli, Zerrin Tekindor, Meltem Cumbul, Halit Ergenç ve Salih Güney yer aldı. Sanat danışmanı ve ödüllerin isim babası Haldun Dormen, yaptığı konuşmada Bedia Muvahhit’in sanat mirasını yaşatmanın onurunu dile getirdi. Gecede, ilk kez törene katılan Meltem Cumbul ve Halit Ergenç başarılı tiyatroculara ödüllerini takdim etti. Usta oyuncu Zerrin Tekindor ise Haldun Dormen Yaşam Boyu Onur Ödülü’ne layık görüldü. Tekindor, ödül konuşmasında salonda bulunan Halit Ergenç’e dönerek, “Bunu kim alsa çok kıskanırdım. Yani Halitçim, sen bile alsan kıskanırdım,” sözleriyle izleyicileri ve Ergenç’i güldürdü. Tören sonrası basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Halit Ergenç, rol aldığı Kral Kaybederse dizisindeki imaj değişimi hakkında bilgi verdi. Ergenç, dizideki saçlarının hazırlanma sürecinin yaklaşık 1,5 saat sürdüğünü, temizlik sürecinin ise yarım saat aldığını belirtti. Meltem Cumbul ise dizi sektöründeki çalışma şartlarının iyileştirilmesi gerektiğini vurguladı. Gecede sahne müziğinden ışığa, kostümden dekor tasarımına kadar birçok alanda emek veren, özel ve devlet tiyatrolarından başarılı isimler ödüllendirildi. 13. Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülleri, tiyatro sanatına katkı sunan isimleri onurlandırarak sanat dünyasına anlamlı bir gece yaşattı
Urla’da Gerçek Meşhur Bademli Kazandibinin Adresi: Urla Hisarönü Süt Tatlıları